Historia Polski w obrazach Jana Matejki

 

Bitwa pod Grunwaldem

Obraz przedstawia największe zwycięstwo wojsk Polski i Litwy nad zakonem krzyżackim bitwę pod Grunwaldem, która miała miejsce 15 lipca 1410 roku. W centrum widoczne są dwie charakterystyczne postacie: wielki książę litewski Witold ze wzniesionym do góry mieczem oraz wielki mistrz zakonu Ulrich von Jungingen. Król Polski Władysław Jagiełło, znajduje się w prawym, górnym rogu obrazu, siedząc na koniu.

Zawieszenie dzwonu Zygmunta

Dzwon Zygmunta znajdujący się w katedrze wawelskiej, ufundowany został przez Zygmunta Starego. Na wieży umieszczono go 9 lipca 1521 roku. 13 lipca 1521 Kraków po raz pierwszy usłyszał jego głos. Na płaszczu dzwonu widoczne są postacie świętych: Zygmunta i Piotra. Znajduje się tam także herb Polski i Litwy. Według legendy dzwon został odlany ze zdobytych armat. Bicie w dzwon Zygmunta oznajmia tylko najważniejsze wydarzenia w życiu Polski lub Kościoła katolickiego.

Hołd pruski

Obraz przedstawia hołd złożony przez Albrechta Hohenzollerna w dniu 8 kwietnia 1525 roku . W centrum obrazu umieszczone są postacie Zygmunta Starego i klęczącego przed nim Albrechta Hohenzollerna. Zygmunt August przedstawiony został jako 5-letni chłopczyk ubrany w czerwoną sukienkę.

Unia Lubelska

Obraz namalowany został dla upamiętnienia 300 rocznicy unii Polski i Litwy zawartej na sejmie w Lublinie w 1569 r. Powstało wtedy państwo zwane Rzeczpospolitą Obojga Narodów. Przedstawiona została scena ceremonii zaprzysiężenia unii w renesansowym wnętrzu Zamku Lubelskiego.

Stefan Batory pod Pskowem

Obraz przedstawia poselstwo cara Rosji Iwana IV Groźnego do Stefana Batorego z prośbą o pokój (1582 rok). Polski król ubrany w złotą delię został pokazany w pełni dostojeństwa, potęgi i siły.

Rejtan na sejmie warszawskim

Obraz przedstawia protest Tadeusza Rejtana na wieść o podpisaniu 21 kwietnia 1773 roku przez Prusy, Rosję i Austrię układu rozbiorowego dokonującego podziału części ziem polskich i zatwierdzonego przez zebrany na Zamku Warszawskim sejm polski. Narodowi zdrajcy– Szczęsny Potocki, Adam Poniński i Franciszek Ksawery Branicki – zmierzają do sali senatu dla złożenia upokarzającego podpisu. Zagrodził im drogę poseł nowogródzki Tadeusz Rejtan, rzucając się przed nimi na ziemię, bezskutecznie próbując ich powstrzymać.

Konstytucja 3 Maja

Konstytucja 3 maja została uchwalona 3 maja 1791 roku ustawa regulująca ustrój prawny Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Gdy król Stanisław August wstał i podniósł rękę, posłowie wzięli to za oznakę zgody na podpisanie Ustawy i zaczęli krzyczeć "Wiwat król, wiwat konstytucja!”

Stańczyk

Obraz przedstawia bal. Przez kotarę widać tańczącego króla ze swoją małżonką królowa Boną. Na pierwszym planie siedzi zadumany błazen królewski, Stańczyk. Obok niego na stole leży otwarty list z datą 1514 r. donoszący o upadku Smoleńska. Stańczyk jest jedyną osobą na dworze, która przejmuje się biegiem spraw państwowych. Obraz jest krytyką niefrasobliwego stosunku polskich elit do klęsk narodowych.

 

Jan Matejko był  wielkim patriotą i traktował sztukę jako posłannictwo, w całości oddane w służbę narodowi. Sugestywność jego olbrzymich płócien sprawiła, że do dziś panują one nad wyobraźnią historyczną Polaków. Matejko pozostawił ogromną spuściznę artystyczną, obejmującą ponad trzysta dzieł olejnych - portretów, obrazów o treści historycznej, religijnej, alegorycznej - oraz kilkaset rysunków i szkiców.